Nörofizyolojik Psikoloji Gelişim Destek Programı (INPP) bir değerlendirme ve egzersiz programıdır. DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) semptomları, disleksi, diskalkuli, dispraksi, algılama bozuklukları, koordinasyon ve denge bozuklukları, duygusal uyum sorunları, korkular, panik bozuklukları, üstün zeka-üstün yetenek ve Asperger sendromu olan çocuklara, ergenlere ve yetişkinlere yöneliktir.
Merih: Nörofizyolojik Gelişim Desteği – Kulağa oldukça karmaşık geliyor. Ne anlama geldiğini kısaca açıklayabilir misiniz?
Hemşin ADIGÜZEL: Temel, merkezi sinir sisteminin gelişimidir. Bir çocuk doğduğunda, rahimde çoktan hayati refleksler kazanmıştır (kazanmak zorundadır). Örneğin, emme refleksi vardır. Doğumdan hemen sonra göğüs üzerine yerleştirilirse bu refleks tetiklenir. Parmağınızı bir bebeğe uzatırsanız, onu bırakmaz. Bu refleksler beyin sapı seviyesinde gerçekleşir, yani hayatta kalma seviyesinde ve bir süre sonra artık ihtiyaç duyulmazlar. Böylece sinirsel gelişim çerçevesinde engellenir ve entegre edilirler. Bunların yerini, gönüllü motor becerilerin, eylem plan-lamasının ve koordinasyonun temeli olan sonradan gelişen refleksler alır. Serebrum ne kadar gelişirse, erken çocukluk refleksleri o kadar bastırılır ve sönerler. Bu gelişme bozulursa gecik-meler görülebilir. Nörofizyolojik gelişim desteği, nöromotor seviyede mevcut olanı destekler.
Merih: Bu tür gelişim gecikmeleri hangi koşullar altında meydana gelebilir?
H.A.: Sinir sistemi zaten rahimde gelişmiştir ve refleksler çocuk doğduğunda oradadır. Çocuk hamilelik sırasında strese maruz kalırsa veya ilaçla veya en kötü durumda alkol ve uyuşturucuyla bile temas ederse, bu gelişme engellenebilir. Zor doğum da bu gelişimi etkileyebildiği gibi, erken doğum da etkileyebilir. Prensip olarak, erken çocukluk reflekslerinin yalnızca yaşamın ilk yılında tespit edilebildiği ve daha sonra azaldığı varsayılır. Ancak bazı çocuklarda, sonraki senelerde hala oradadırlar. Aslında ilk yıldan sonra gitmiş olmalıdırlar, ancak bu süre içinde herhangi bir sorun olmuşsa bu; orta kulak iltihabı veya ateşli nöbetleri de içerebilir o zaman bu gelişimsel gecikmeler meydana gelebilir.
Merih: Bebeklik ve yürümeye başlanan çocukluk dönemindeki hangi işaretler, böyle bir gelişimsel gecikmenin mevcut olabileceğini gösteriyor?
H.A.: İşaretler, çocukların doğumdan sonra uyum güçlükleri veya düzenleme güçlükleri olması şeklinde belirebilir. Örneğin, çığlık atan ve çok ağlayan çocuklar veya çok sessiz çocuklar aslında sadece uyuyanlar. Çok küçük olan ya da hantal yapı gösteren, çok zayıf ve düzgün emmeyen bebekler aslında reflekslerini düzgün geliştiremiyorlar. Daha sonra bir çocuğun kendi kendine dönemediğini veya motor gelişiminin geciktiğini görebilirsiniz. Göz kontağı geliştirmiyor ya da dil gelişimi çok gecikiyor gibi durumlara rastlanabiliyor. Emeklemede gecikmeler, emeklemeden yürüyenler ya da popo üzerinde sürünerek ilerleyen ve uzun süre tutunarak ilerleyen bebekler gibi çok fazla göstergeler vardır.
Merih: Okul öncesi ve okul çağında, nasıl ortaya çıkıyor?
H.A.: Çocuklar, çok farklı etkilenebilir. Örneğin açıklanamayan, çok belirgin korkulardan muzdarip çocuklar… Kaybetmekten o kadar korkan çocuklardır ki annelerinden neredeyse hiç kopamazlar ve kendileri herhangi bir özerklik geliştiremezler. Aynı zamanda, zorbalığa uğrama olasılığı daha yüksek olan ve öğretmenlerin çekingen, utangaç olarak nitelendirdiği çocuklarda olabilir. Genellikle okulda (akademik anlamda) iyidirler; ancak bağımsız olarak gelişip diğerleriyle birlikte gidemezler.
Öte yandan hiperaktif olma eğiliminde olan, sınıf ahengini bozan ve diğerlerini döven çocuklar vardır. Bu çocuklar genellikle dikkat çekicidirler; çünkü erken yaşlardan itibaren odaklanamayan, hareketli yapıdadırlar. İlginç bir şekilde, özellikle motor becerileri iyi olan, göreceli olarak erken koşabilen ve iyi bisiklet sürebilen çocukların refleksleri ile ilgili problemleri hala devam ediyor olabilir. Motor becerilerinin uygun olduğu düşünülür; çünkü hızlı giden her şeyi yapabilirler. Ancak aslında sessizce veya yavaşça otururken zorluklar ortaya çıkıyor; çünkü yavaş hareket etmek denge organı için daha zordur.
Merih: “Nöromotor okula hazırlık” terimi ne anlama geliyor?
H.A.: Çoğu zaman çocuklar henüz motorik olarak okula uygun değillerdir. Tabii ki, yine de okula gitmeleri gerekiyor olabilir. Çünkü çocukların patolojisi yoktur; yani hasta değillerdir. İşe yaramayan şey etkileşimdir. Kontrol döngüleri ve refleksler çok yavaş ve iyi gelişmemiştir. Elleri var, gözleri var, kulakları var ama motor becerileri henüz iyi gelişmemiştir. Sonra örneğin yazmada sorun yaşarlar. Okulda şöyle derler: «Bir şey çiz! Bir şey yaz! Daire kesin! ” Bir çocuk bu konuda zorluk yaşıyorsa okula hazır olmadığı ya da duygusal ve zihinsel olarak yeterli olmadığı dahi söylenir. Burada aslında geliştiremediği şey motor becerilerdir. Oysa bilişsel olarak oldukça yeterli olabilir. Böyle bir çocuk, yüksek bilişsel performans göstergesi olarak bir mizah anlayışına ve ironi anlayışına sahip olabilir. Ama her şeyi kağıda dökmüyor; çünkü motor becerileri henüz yeteri kadar gelişmiş değildir ve dolayısıyla Nöro-Gelişimsel olarak gelişmiş sayılmaz. Bir diğer büyük sorun ise “denge”dir. Okul içerisinde çocuklar oturmalı ve hareketsiz durmalıdır. Bunu yapmak için, yüksek denge becerilerine sahip olmaları gerekir çoğu zaman sahip olmadıkları bir şey.
Gözlerde de benzer refleksleri görürüz: Takip için önce ileriye bakmalı, sonra tekrar aşağı bakmalı, sonra sola ve sağa. Gözdeki nöromotor seviye hazır değilse takip zorlaşır ve öğrenme güçlüğü ya da dikkat eksikliği gibi tanısal süreçler başlayabilir. Bu tür tanısal süreçler ne yazık ki çok hızlı gelişebiliyor. Oysa konu çok belirgin bir şekilde Nörogelişimsel unsurlara iyi bir bakış atarak, gelişimini Refleksler noktasında desteklemekten geçiyor. Herhangi bir medikal sürece ihtiyaç duymadan ilk adımda egzersizlerle ilerlemeyi takip etmek çok değerli bir süreç ve INPP bunu sağlıyor.
Bunların hepsi motor becerilerdir ve bir çocuk bunu yapamazsa, okul ile olan gelişim süreci zorlaşır. Desteğin amacı, bu tür çocuklara bilişsel yeteneklerini serbest bırakma kapasitesine sahip olmaları için temel motor becerileri kazandırmak ve zihni ve bedeni kontrol gücü katmaktır.
Merih: Etkilenen çocuklara nasıl bir yardım sağlanabilir? Ve durum tespiti nasıl yapılır?
H.A: Bir çocuk bize geldiğinde, nerede sorun olduğunu görmek için kapsamlı bir test yapıyoruz. Öncelik her zaman gözlemde. Oyun oynama süreci, içeri girme, ebeveyni nasıl bıraktığı ya da bırakamadığı, güven unsurları ve denge faktörleri gibi çok önemli gözlem detayları mevcuttur.
Çok hassas bir değerlendirme yapıyoruz, hangi reflekslerin etkilendiğini görüyor ve çocuğun hangi egzersize ihtiyacı olduğunu tam olarak tespit ediyoruz. Sonrasında işimizin bir parçası aynı zamanda ebeveynlerin görevi. Yapılacak olan egzersizlerin günlük yapılması çok önemlidir ve ebeveyne de yavaşlık katmak zorundayız.
Aynı zamanda aile sürecindeki sınırlarla da ilgilidir INPP. Nerede katı olmak zorundasın ve nerede olmamalısın? Genellikle ritüeller yardımcı olur. Özellikle düzenleme güçlüğü çeken, sabah uyanmayan ve akşam yatmayan çocuklara. Akşamları her şeyin daha sakin olması yardımcı olur. Uzmanın çocuğu yakalaması ve işbirliği yapabilir konuma gelen bir takıma dönüşmesi de en önemli süreçtir.
Merih: INPP yöntemi hangi durumlarda yardımcı olabilir?
H.A.: Genel olarak, korku kaygı ve güven gibi durumlarda çok sık başvurduğumuz bir yöntem. INPP geniş çaplı bir çalışma düzeni kazandırıyor bize. Güvenli bağlanma sürecini kazandıran temas egzersizlerinin yanı sıra, sınır ve otorite göstergesi olan güç etkinlikleri de yer alır içerisinde. Beden farkındalığını kazanarak dürtüsel tavırların önüne geçme, hiperaktif çocuklara sınır bilinci kazandırma, gelişim aksaklıklarında gelişimsel faktörleri ve aksayan refleksler tamamlama gibi pek çok alanda destekleyicidir.
Öğrenme güçlüğü ve düzenleme güçlüğü çeken çocuklar için de geçerlidir. Korkuları olan ve bazen zorbalığa maruz kalan sakin çocuklara çok iyi yardımcı olabiliriz.
Merih: INPP yöntemi gruplar için de kullanılabilir mi? Nasıl?
H.A.: Avrupa’da bir çok ülkede, bir çok şehirde bu çalışmaları yürüten INPP okul programı uzmanı arkadaşlarımız var. Türkiye’de henüz örneği olmayan bir program.
Bu, genellikle bir terapistin eşlik ettiği öğretmenler için bir programdır. Öğretmenler, okullar için bir egzersiz programı dahilinde, bütün bir okul yılı boyunca, üstelik her sabah sınıfla bir egzersiz yaparlar. Bu ayrıca değerlendirme ile doğrulanır ve ayarlanır. Sabah ritüeli çok kısa sürer, yaklaşık on dakika. Çok sayıda araştırma bunun olumlu etkinliğini göstermektedir: çocuklar daha sakinleşir, okuma becerilerinde ilerleme olur, sınıftaki sosyal etkileşim olumlu yönde değişir, tüm sınıfın motor okula hazır olma durumu gelişir. Bu program daha geneldir, egzersizler daha genelleyici egzersizlerdir.
